مهارت تقلید و نقش آن در رشد زبان و گفتار
فهرست مطالب
مقدمه
تقلید یکی از نخستین مهارت‌هایی است که کودک از طریق آن وارد دنیای یادگیری می‌شود. نوزادان در چند ماهگی، بدون آموزش مستقیم، شروع به تقلید از والدین می‌کنند؛ مثلاً زبانشان را بیرون می‌آورند یا صدای غان و غون تولید می‌کنند. این تقلیدهای ابتدایی پایه‌ای برای یادگیری زبان و مهارت‌های ارتباطی آینده هستند. اگر تقلید وجود نداشت، کودک نمی‌توانست بفهمد چطور کلمات ساخته می‌شوند یا حرکات اجتماعی چگونه انجام می‌شوند.
مهارت تقلید چیست؟
مهارت تقلید یعنی توانایی بازتولید رفتار، حرکت یا صدای فرد دیگر. تقلید تنها یک رفتار ساده نیست بلکه شامل توجه، درک و توانایی هماهنگی حرکتی یا صوتی می‌شود. این مهارت به کودک کمک می‌کند قوانین اجتماعی و زبانی را بدون توضیح مستقیم یاد بگیرد.
مثال: وقتی پدر دستش را برای «بای‌بای» تکان می‌دهد و کودک همان حرکت را تکرار می‌کند، در حال یادگیری یک نشانه اجتماعی است.
چرا تقلید برای رشد زبان مهم است؟
تقلید برای یادگیری زبان همانند پایه‌ای محکم برای ساختن یک خانه است. کودکی که تقلید می‌کند، می‌تواند:
- با شنیدن صداها آن‌ها را بازتولید کند و کم‌کم به کلمه برسد.
- با تقلید حرکات والدین یا همسالان، مهارت‌های اجتماعی را تمرین کند.
- با دیدن تعاملات، به تدریج نوبت‌گیری در مکالمه را یاد بگیرد.
مثال: وقتی مادر می‌گوید «مامان»، کودک ابتدا آن را تقلید می‌کند، حتی اگر ناقص باشد، و همین تمرین باعث یادگیری واژه‌های جدید می‌شود.
انواع تقلید در کودکان
۱. تقلید حرکتی
شامل تکرار حرکات ساده بدن است. این نوع تقلید نخستین قدم در برقراری ارتباط اجتماعی محسوب می‌شود.
مثال: کودک وقتی مادر دست می‌زند، او هم دست می‌زند.
۲. تقلید صوتی
کودک صداهایی مانند «آ»، «او»، یا صدای حیوانات را تقلید می‌کند. این مرحله برای آماده‌سازی تارهای صوتی و عضلات گفتاری بسیار حیاتی است.
مثال: پدر می‌گوید «مووو» و کودک صدای گاو را تقلید می‌کند.
۳. تقلید کلامی
شامل تکرار کلمات یا جملات کوتاه است. این مرحله نشانه ورود کودک به دنیای واقعی زبان است.
مثال: مادر می‌گوید «آب» و کودک با کمی تلاش می‌گوید «آ…» یا «با».
۴. تقلید اجتماعی
این نوع تقلید مربوط به رفتارهای اجتماعی مثل لبخند زدن، بغل کردن یا حتی ژست‌های چهره‌ای است. کودک با این کار یاد می‌گیرد چطور در اجتماع پذیرفته شود.
مثال: کودک وقتی برادرش می‌خندد، او هم همراهش می‌خندد.
رابطه تقلید با رشد گفتار
تقلید اولین گام برای تولید زبان گفتاری است. کودکانی که در تقلید ضعیف هستند، معمولاً در یادگیری زبان هم با دشواری بیشتری روبه‌رو می‌شوند. وقتی کودک صدای والد را تکرار می‌کند، در حال تمرین ساختار آوایی زبان است. همین تمرین‌های کوچک، بعدها به جمله‌سازی منجر می‌شود.
مثال: کودک ابتدا «با» را تقلید می‌کند، سپس «بابا» و بعد از مدتی جمله‌ای مثل «بابا بیا» را می‌سازد.
مثال‌های کاربردی از تقلید
- کودک وقتی مادر عطسه می‌کند، او هم می‌گوید «هاچو!»
- وقتی برادر می‌رقصد، کودک حرکات او را تکرار می‌کند.
- کودک صدای ماشین «ووووم» را از پدر تقلید می‌کند.
اختلالات مربوط به ضعف تقلید
اگر کودک نتواند تقلید کند، این می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات رشدی باشد. در کودکان اتیسم معمولاً مهارت تقلید محدود یا ضعیف است. این کودکان ممکن است کمتر به اطرافیان نگاه کنند یا علاقه‌ای به تکرار حرکات و صداها نداشته باشند. همچنین در تأخیر گفتاری، کودک دیرتر وارد مرحله تقلید کلامی می‌شود.
مثال: کودکی که در ۲ سالگی هیچ‌یک از صداها یا کلمات اطرافیان را تقلید نمی‌کند، نیاز به ارزیابی تخصصی دارد.
راهکارهای تقویت مهارت تقلید
والدین می‌توانند با تمرین‌های ساده و بازی‌محور، تقلید کودک را تقویت کنند:
- بازی‌های حرکتی مثل دست زدن یا بای‌بای کردن.
- تکرار صداهای حیوانات همراه با تصویر آن‌ها.
- خواندن شعر کودکانه و توقف در بخش‌هایی تا کودک ادامه دهد.
- ایجاد محیطی شاد و تشویق کودک پس از تقلید موفق.
مثال: وقتی کودک دست می‌زند، والدین هم دست می‌زنند و همه با هم می‌خندند. این تجربه مثبت، کودک را برای تقلیدهای بعدی ترغیب می‌کند.
نقش گفتاردرمانی در بهبود تقلید
گفتاردرمانگران از تقلید به عنوان یک ابزار درمانی استفاده می‌کنند. در جلسات گفتاردرمانی، کودک با بازی، موسیقی، کارت‌های تصویری و فعالیت‌های هدفمند، به تقلید حرکات و صداها تشویق می‌شود. این کار پایه‌ای برای آموزش کلمات و جملات است.
مثال: گفتاردرمانگر ممکن است ابتدا صدای حیوانات را تقلید کند و سپس از کودک بخواهد همان صدا را تکرار کند. بعد کم‌کم کلمه کامل مثل «سگ» یا «گربه» آموزش داده می‌شود.
جمع‌بندی
تقلید مهارتی حیاتی در رشد زبان و گفتار کودکان است. این توانایی به کودک کمک می‌کند تا از دنیای حرکات ساده به دنیای کلمات و ارتباط مؤثر وارد شود. والدین می‌توانند با تمرین‌های روزمره، مهارت تقلید را تقویت کنند، اما بهترین نتیجه زمانی حاصل می‌شود که این روند با مداخله تخصصی گفتاردرمانگر همراه باشد. تنها در این صورت است که کودک می‌تواند به شکوفایی واقعی در زبان و ارتباط برسد.
خیلی عالی و کاربردی بود
مرسی از توجهتون