توانایی نوشتن، یکی از پیچیده‌ترین و مهم‌ترین مهارت‌های ارتباطی انسان است. متأسفانه، **سکته مغزی** یکی از مهم‌ترین دلایل آسیب به این مهارت محسوب می‌شود. زمانی که نواحی مربوط به زبان یا هماهنگی حرکتی در مغز آسیب می‌بینند، فرد ممکن است دچار **اختلال نوشتن** شود که به صورت‌های مختلفی از جمله **آگرافی** و **دیسگرافی** بروز می‌کند. درک این اختلالات و شروع به موقع **گفتاردرمانی**، برای بازیابی استقلال و کیفیت زندگی ضروری است. در این مقاله، به طور جامع به این موضوع خواهیم پرداخت.

آگرافی و دیسگرافی چیست؟ (تفاوت کلیدی)

اگرچه هر دو اصطلاح به مشکلات نوشتن اشاره دارند، اما دلایل زمینه‌ای و نوع اختلال در آن‌ها متفاوت است:

آگرافی (Agraphia): ناتوانی در کدگذاری زبانی نوشتن

**آگرافی** به از دست دادن کامل یا جزئی توانایی نوشتن گفته می‌شود که به دلیل آسیب به مراکز پردازش زبان در مغز ایجاد شده است. در این حالت، مشکل اصلی در **انتخاب کلمات، املا و دستور زبان نوشتاری** است. این اختلال اغلب با **آفازی** (اختلال زبان گفتاری) همراه است.

دیسگرافی (Dysgraphia): اختلال در اجرای حرکتی نوشتن

**دیسگرافی** در بزرگسالان پس از سکته، بیشتر به مشکلات فیزیکی و هماهنگی عضلات دست مربوط می‌شود. فرد می‌داند چه بنویسد، اما اجرای عمل نوشتن برایش سخت، دردناک و آهسته است و معمولاً دست‌خطی **ناخوانا، نامرتب و با فاصله گذاری نامناسب** دارد.

—

نشانه‌های رایج اختلال نوشتن بعد از سکته مغزی

نشانه‌های این اختلالات می‌توانند ترکیبی از مشکلات زبانی، بصری و حرکتی باشند:

نشانه‌های آگرافی زبانی (Linguistic Agraphia)

• **اشتباهات املایی شدید:** ناتوانی در هجی کردن صحیح کلمات، حتی کلمات ساده و رایج.
• **حذف یا جایگزینی کلمات:** استفاده از کلمات نامرتبط (پارافازی نوشتاری) یا ناتوانی در پیدا کردن واژگان مناسب هنگام نوشتن.
• **اشکال در ساختار دستوری:** نوشتن جملات کوتاه، ناقص یا فاقد قواعد دستوری صحیح.

نشانه‌های دیسگرافی حرکتی و فضایی (Motor/Spatial Dysgraphia)

• **کیفیت پایین دست‌خط:** نامنظم بودن اندازه حروف، کج شدن خطوط نوشتاری.
• **خستگی سریع دست:** ناتوانی در نوشتن طولانی مدت به دلیل سفتی و درد در عضلات.
• **مشکل در کپی کردن:** دشواری در رونویسی از یک متن یا کپی کردن شکل‌ها.
• **مشکلات فضایی:** رعایت نکردن حاشیه‌ها، فاصله نامناسب بین کلمات و خطوط.

—

علت بروز آگرافی و دیسگرافی: نقش کلیدی آنگولار ژایروس

دلیل اصلی بروز این اختلالات، آسیب به بافت مغزی در اثر سکته (ایسکمیک یا هموراژیک) است. نواحی متعددی در فرآیند پیچیده نوشتن دخیل هستند، اما آسیب به برخی مراکز، تأثیر مستقیم بر مهارت نوشتاری دارد:

⭐ آسیب به آنگولار ژایروس (Angular Gyrus) و سندرم گرستمن

یکی از مهم‌ترین ساختارهای مرتبط با **آگرافی**، ناحیه‌ای در لوب آهیانه‌ای (Parietal Lobe) نیمکره غالب (اغلب چپ) به نام **آنگولار ژایروس (Angular Gyrus)** است. وظیفه اصلی این ناحیه، **ترکیب اطلاعات حسی**، به ویژه تبدیل اطلاعات دیداری (حروفی که می‌بینیم) به کدهای زبانی (کلماتی که می‌نویسیم) است. آسیب به **آنگولار ژایروس** می‌تواند منجر به:**

• **آگرافی محض (Pure Agraphia):** اختلال در نوشتن بدون مشکل همزمان در زبان گفتاری.
• **سندرم گرستمن (Gerstmann’s Syndrome):** یک مجموعه علائم عصبی شامل آگرافی، آکالکولیا (مشکل در محاسبه)، ناتوانی در تشخیص انگشتان و سردرگمی چپ و راست.

علاوه بر آنگولار ژایروس، آسیب به مناطق **بروکا** (مربوط به تولید زبان) و نواحی حرکتی قشر مغز نیز می‌تواند به ترتیب به **آگرافی و دیسگرافی** منجر شود.

—

درمان اختلال نوشتن بعد از سکته مغزی با گفتاردرمانی

**گفتاردرمانی** سنگ بنای توانبخشی نوشتن سکته مغزی است. درمانگر پس از ارزیابی کامل، برنامه توانبخشی را بر اساس نوع آگرافی (زبانی یا حرکتی) و نیازهای فرد تنظیم می‌کند.

رویکردهای تخصصی و هدفمند گفتاردرمانی

• **بازسازی سیستم املایی (Spelling Relearning):** تمرینات مکرر برای بازیابی املا از طریق مسیرهای دیداری و شنیداری.
• **درمان رونویسی (Copying & Dictation):** تمرین کپی کردن متون و دیکته نویسی برای بازفعال‌سازی مسیرهای عصبی-حرکتی نوشتن.
• **آموزش استراتژی‌های جبرانی:** استفاده از ابزارهای کمکی (مانند قلم‌های تطبیقی، نرم‌افزارهای تبدیل گفتار به نوشتار) یا تمرین تایپ برای جایگزینی دست‌خط.
• **تمرینات ارتباطی عملی:** نوشتن متون کاربردی و روزمره مانند پیامک، یادداشت یا لیست خرید.

نقش تمرینات در منزل و خانواده

تمرینات منظم در خانه، سرعت بهبود را افزایش می‌دهد. خانواده و مراقبان باید:

• فرد را به تمرین روزانه تشویق کنند و محیطی آرام برای تمرین فراهم آورند.
• از کاغذهای خط‌دار و ابزارهای نوشتاری ارگونومیک (در صورت دیسگرافی) استفاده کنند.
• نوشتن را به عنوان بخشی از روال روزمره قرار دهند تا مهارت به‌صورت عملکردی بازیابی شود.

غلبه بر اختلال نوشتن بعد از سکته مغزی یک چالش است، اما با مداومت در درمان و حمایت صحیح، می‌توان توانایی برقراری ارتباط کتبی را تا حد زیادی بازگرداند. برای ارزیابی دقیق و تدوین برنامه درمان آگرافی و دیسگرافی، تیم تخصصی ما آماده کمک به شما هستند.