تشخیص اتیسم با یک نگاه
فهرست مطالب
مقدمه
بسیاری از والدین از خود می‌پرسند: «آیا می‌توان فقط با نگاه کردن متوجه شد که کودکی دچار اتیسم است؟». واقعیت این است که هرچند تشخیص قطعی تنها با ارزیابی تخصصی ممکن است، اما برخی نشانه‌ها وجود دارند که می‌توان آن‌ها را در رفتار، نگاه، حرکات و بازی کودک مشاهده کرد. این نشانه‌ها اگر به‌موقع شناسایی شوند، می‌توانند به تشخیص زودهنگام کمک کرده و روند درمان و توانبخشی را سریع‌تر آغاز کنند.
ارتباط چشمی محدود
یکی از اولین نشانه‌هایی که به چشم می‌آید، کمبود تماس چشمی است. کودکان با اتیسم معمولاً کمتر به چشمان والدین نگاه می‌کنند یا در حین بازی به اطراف خیره می‌شوند.
مثال: وقتی مادر کودک را صدا می‌زند، او به جای نگاه کردن به چشم مادر، به یک نقطه روی دیوار خیره می‌شود.
کمبود حرکات بیانگر
کودکان عادی برای برقراری ارتباط از حرکاتی مثل دست تکان دادن، اشاره کردن یا نشان دادن اشیا استفاده می‌کنند. در مقابل، کودک با اتیسم ممکن است این حرکات را کمتر نشان دهد یا به‌طور کامل از آن‌ها اجتناب کند.
مثال: وقتی چیزی را می‌خواهد، به جای اشاره به آن، فقط گریه می‌کند.
بیان چهره‌ای غیرعادی
کودکان با اتیسم معمولاً کمتر از حالات چهره برای نشان دادن هیجان استفاده می‌کنند. ممکن است در شرایطی که کودکان دیگر می‌خندند یا تعجب می‌کنند، صورت آن‌ها بی‌حالت باقی بماند.
مثال: وقتی هدیه دریافت می‌کند، به‌جای خوشحالی، چهره‌ای خنثی دارد.
حرکات تکراری و کلیشه‌ای
حرکت‌های تکراری مثل تکان دادن دست‌ها، چرخاندن اشیا، راه رفتن روی نوک پا یا تکان دادن مداوم بدن از نشانه‌های قابل مشاهده هستند.
مثال: کودک بارها و بارها چرخ یک ماشین اسباب‌بازی را می‌چرخاند و به حرکت آن خیره می‌شود.
الگوی متفاوت در بازی
بازی کودکان با اتیسم معمولاً خلاقانه یا اجتماعی نیست. آن‌ها بیشتر تمایل دارند اشیا را ردیف کنند یا بارها یک حرکت تکراری انجام دهند.
مثال: به جای بازی با ماشین و تقلید رانندگی، ماشین‌ها را در یک خط بلند می‌چیند.
علاقه شدید به یک موضوع خاص
بعضی کودکان با اتیسم به‌طور غیرعادی روی یک شی یا موضوع خاص تمرکز می‌کنند. این علاقه می‌تواند ساعت‌ها طول بکشد و مانع توجه به فعالیت‌های دیگر شود.
مثال: کودک ساعت‌ها فقط به چرخش پنکه نگاه می‌کند و از هر فعالیت دیگری اجتناب می‌کند.
واکنش غیرمعمول به صدا و نور
برخی از این کودکان نسبت به صداهای بلند یا نورهای شدید حساسیت بیش‌ازحد دارند یا برعکس، هیچ واکنشی نشان نمی‌دهند.
مثال: وقتی جاروبرقی روشن می‌شود، کودک گوش‌هایش را می‌گیرد یا جیغ می‌زند.
مشکل در تعامل اجتماعی
کودک با اتیسم ممکن است تمایل کمتری به بازی با همسالان داشته باشد یا درک درستی از نوبت‌گیری و تعامل نداشته باشد.
مثال: در زمین بازی، به جای دنبال کردن بچه‌ها، گوشه‌ای می‌ایستد و خودش مشغول بازی می‌شود.
چه زمانی باید نگران شد؟
اگر کودک بالای ۱۸ ماه هنوز تماس چشمی برقرار نمی‌کند، از حرکات اشاره‌ای استفاده نمی‌کند، یا علایق غیرعادی و رفتارهای تکراری دارد، باید برای ارزیابی به متخصص مراجعه کرد.
شناسایی زودهنگام این علائم می‌تواند نقش حیاتی در شروع مداخله‌های درمانی داشته باشد.
نقش گفتاردرمانی و مداخله زودهنگام
گفتاردرمانگر می‌تواند با استفاده از بازی، تمرین‌های ارتباطی و آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودک کمک کند تا توانایی‌های گفتاری و غیرکلامی خود را تقویت کند. هرچقدر این مداخله زودتر شروع شود، شانس بهبود مهارت‌های ارتباطی بیشتر خواهد بود.
مثال: گفتاردرمانگر از کودک می‌خواهد هنگام درخواست آب به چشم او نگاه کند و همزمان از حرکات ساده دست استفاده کند.
جمع‌بندی
تشخیص اتیسم با یک نگاه به معنای تشخیص قطعی نیست، اما نشانه‌هایی مانند کمبود تماس چشمی، حرکات تکراری، بی‌توجهی به تعامل اجتماعی و بازی‌های غیرمعمول می‌توانند زنگ خطر باشند. والدین باید در صورت مشاهده چنین رفتارهایی، سریعاً به گفتاردرمانگر یا روانشناس کودک مراجعه کنند. مداخله به‌موقع، کلید بهبود رشد ارتباطی و گفتاری در کودکان با اتیسم است.